|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ronald Ergo, Michel Seuphor, l'homme universel, drie delen, in foedraal, De Prentenier, 1998-2003
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Rik Sauwen | Ronald Ergo, Michel Seuphor, l'homme universel, De Prentenier, 1998-2003
|
|
|
|
|
|
Michel Seuphor, l'homme universel I, een kunstenaarsboek van Ronald Ergo, verscheen in 1999, enkele maanden na het overlijden van Michel Seuphor.
In 2005, in het kader van Antwerpen Wereldboekenstad (ABC 2004), stelde de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience een vijftigtal topstukken uit haar omvangrijke collectie tentoon.De vijftig werken werden geselecteerd door Ludo Simons, gewezen hoofdbibliothecaris van de Universiteit Antwerpen en voormalig directeur van de Stadsbibliotheek, Pierre Delsaerdt, hoofd archief en historische collecties Universiteit Antwerpen, en Maurice Bronselaer, verantwoordelijk voor de oude drukken in de Stadsbibliotheek. In de catalogus van de tentoonstelling Zichtbaar zeldzaam: hoogtepunten uit de Antwerpse Stadsbibliotheek schrijft Rik Sauwen een bijdrage over de drie boekdelen van Michel Seuphor, l'homme universel. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
'Michel Seuphor (Antwerpen 1901- Parijs 1999) was niet ongevoelig voor de charmes van het boek als object. Daaraan is wellicht toe te schrijven dat zijn literaire productie zo weinig bekendheid geniet, in tegenstelling tot zijn publicaties over kunst die uitgroeiden tot referentiewerken. Ze kenden vertalingen en herdrukken. Niets van dat voor het literaire werk, dat vooral door de connaisseur gewaardeerd wordt, met de ondersteuning van gedreven uitgevers zoals Pierre André Benoir en zijn Bibliophiles Alésiens te Alès, de enthousiaste jongelui van de Editions Hanc te Lausanne, Jean Branchet van Convergence te Nantes of Ronald Ergo van De Prentenier te Gent, om er maar enkele te noemen. Ronald Ergo schetst de juiste toedracht van de uitgave van L'Homme universel in het colofon van het eerste boekdeel: 'In 1981 begon ik rond de jaarwisseling losse teksten van Seuphor te gebruiken als wens voor enkele vrienden. Dat verheugde hen. Op die wijze is een lange leestocht begonnen doorheen zijn omvangrijk oeuvre. ( ... ) Ik beschouw het realizeren van dit boek als blijk van vriendschap en waardering, en een bestendige voortzetting van hetgeen er tussen ons groeide.' Aan de uitgave van dit boek gaat inderdaad al een lange samenwerking vooraf, in de vorm van verzorgde publicaties met een beperkte oplage, schommelend rond de 25 exemplaren, al dan niet verrijkt met een oorspronkelijk blad grafiek. Het eerste boekdeel verschijnt in 1998 en wordt nog door Seuphor zelf goedgekeurd.* De tekstkeuze is echter die van Rcnald Ergo. Het brede spectrum van Seuphors poëtica wordt aangeboord, van meditaties tor aforismen via alle schakeringen van lyrische, absurde en fonetische poëzie. Als faux-titre lezen wij SUMMA LYRICA UNIVERSALIS: een programmaverklaring. In de volgende boekdelen verdwijnt die vermelding. Alle vertrouwde thema's komen aan bod: stilte, eenzaamheid, humor, liefde, spel, onschuld, kunst, traagheid, de lach. Telkens wordt vermeld aan welk werk het citaat ontleend is. Daarin herkennen wij de seuphoriaanse nauwgezetheid. Alle kasten van de typografie worden opengegooid en ook dat is naar de zin van de kunstenaar die al in zijn vroegste publicaties de plastische zeggingskracht van het letterteken huldigde.
|
|
|
|
|
|
|
|
Deel twee verschijnt op 10 maart 2001, 100 jaar na de dag waarop Seuphor als Fernand Berckelaers te Borgerhout ter wereld kwam. Het werk volgt hetzelfde stramien als het eerste met een vergelijkbare bloemlezing: 'De teksten zijn uit verschillende lettercorpsen handgezet en in vrije ordening samengevoegd', lezen we in het colofon. Het valt wel op dat er een grotere klemtoon ligt
op de speelsheid in de denkwereld van Seuphor. Ook het personage Calf, de door hem bedachte oosterse wijze waarrond hij een cyclus werken schreef, komt nadrukkelijker aan bod. Daarom is het ook geen toeval dat er bij het boek vier zogenaamde 'unilinéaires' of éénlijntekeningen horen. Het is de meest losse en speelse uitdrukkingswijze van Seuphor als beeldend kunstenaar.
|
|
|
|
|
|
|
|
In deel drie wordt duidelijk gesteld dat de reeks afgerond wordt. In de vorige delen werd over het aantal te verschijnen boekdelen niets concreets vermeld. Een nieuw element is het gebruik van facsimile van Seuphors handschrift, soms met een uitdrukkelijke opdracht aan Ergo. De vrije, speelse typografie blijft een constante in het boek. De illustraties zijn weer 'unilinéaires', 'vervaardigd tijdens zijn laatste levensmaanden'. Bij het boek hoort ook een 'Suite', een map met één gesigneerde ets en enkele foto's van Seuphor in zijn werkkamer te Parijs. Op het laatste blad van het boek geeft Ronald Ergo nog eens uitsluitsel over de toedracht van deze publicatie: 'Na een lange periode van ontmoetingen ontstond tussen Seuphor en mijzelf een hechte band via gesprekken en brieven, aangaande zijn geschreven werk, en de benadering door de lezer. Dit mondde uit in een warme vriendschap die duurde tot aan zijn levenseinde. Ik koesterde deze talloze momenten en mijn liefde voor hem ligt geborgen in deze drie boekdelen.' [1] |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Suite
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
[1] Rik Sauwen in Zichtbaar zeldzaam: hoogtepunten uit de Antwerpse Stadsbibliotheek, tentoonstellingscatalogus Antwerpen, Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Toohcsmi, 2005, pp. 124-125.
Rik Sauwen is licentiaat Romaanse filologie. Tot 2000 produceerde hij culturele programma's bij de VRT (Televisie). Hij is de auteur van diverse monografieën en artikels over kunstenaars. Hij publiceerde verhelderende bijdragen over Paul Neuhuys, Clément Pansaers, Paul Joostens en Geert van Bruaene. In het Bulletin de la Fondation Ça ira werd een essay van Sauwen opgenomen over de Antwerpse jeugdjaren van Michel Seuphor (Bulletin de la Fondation Ça ira, nr. 34, november 2008).
*Het colofon vermeldt 'Achevé d'imprimer par Ronald Ergo sur sa pressa a bras à Gand-Oostakker, 1998'. Het boek zou pas voorjaar 1999, na de dood van Seuphor verschijnen.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|